Beginnen met houtdraaien
U overweegt dus om te beginnen met houtdraaien...
Een uitstekend idee, zo zult u ongetwijfeld binnenkort zelf merken. Hout is immers een zeer mooi en dankbaar materiaal en tijdens het bewerken ervan op een draaibank, kunt u uw eigen creativiteit onbegrensd aan bod laten komen.
Houtdraaien, een aantrekkelijke hobby.
Het aantrekkelijke aan houtdraaien is dat het voor iedereen toegankelijk is, en dat het zeer snel verrassend mooie resultaten kan opleveren. Voor sommigen is houtdraaien een onderdeel van een groter houtbewerkingsproject, voor anderen betekent houtdraaien het maken van leuke kleine dingen, bijvoorbeeld voor de (klein)kinderen. Nog anderen zien er een manier in om te ontsnappen aan de dagelijkse sleur.
Wat uw beweegreden ook mag zijn, u zult er ongetwijfeld veel plezier aan beleven.
Vooraleer u er zich effectief toe engageert met houtdraaien te beginnen, is het goed om een aantal dingen te overwegen die niet onbelangrijk zijn.
Houtdraaien vraag een geschikte ruimte.
Voor het houtdraaien heeft u wat ruimte nodig. Omdat tijdens het draaien nogal wat houtkrullen en stof geproduceerd worden, gebeurt dat meestal in afgesloten ruimtes zoals garages, tuinhuisjes, bergplaatsen, enz... Tegelijk moet u wel de nodige voorzieningen treffen om het houtstof af te voeren.
Waarin dient u te investeren bij het houtdraaien?
Zoals bij iedere hobby, veronderstelt ook houtdraaien een zekere investering. Om te beginnen heeft u een draaibank en wat houtdraaibeitels nodig.
Die beitels moeten vroeg of laat geslepen worden, dus je hebt “iets” nodig om te slijpen. Als u begint met het draaien van doosjes, kommetjes en schotels is een klauwplaat dan weer heel handig. Ook de veiligheidsuitrusting mag niet vergeten worden: een stofmasker en een hoofdbescherming zijn echt geen overbodige luxe. Misschien komt er zelfs ooit een stofafzuiging of een lintzaagmachine op uw verlanglijstje te staan.
Welke houtdraaibank heeft u nodig?
De keuze van een eerste draaibank is uiteraard belangrijk. Precisie, stabiliteit, gebruiksvriendelijkheid en gewicht zijn doorslaggevende factoren die de kwaliteit van een draaibank bepalen, en dus ook in belangrijke mate bepalend zijn voor het al dan niet plezier beleven aan de nieuwe hobby.
Welke beitels heeft u nodig bij het houtdraaien?
Wij raden u ook aan om niet te besparen op gereedschap. Goede HSS draaibeitels kunnen een leven lang meegaan, terwijl minder goede of slecht geslepen beitels gegarandeerd aanleiding geven tot frustraties en desillusies, met als onvermijdelijk gevolg het opgeven van de nieuwe hobby.
Een basisset houtdraaibeitels kan bijvoorbeeld bestaan uit een afruwguts, een profileerguts, een schuine beitel (of “spindlemaster”), een afsteekbeitel, eventueel aangevuld met een ijldraaiguts. Deze basisbeitels zult u dan wellicht in een later stadium aanvullen met andere, meer specifieke houtdraaigereedschappen.
Hou het gezond bij het houtdraaien.
Houtdraaien heeft ook implicaties op uw gezondheid en veiligheid. U produceert immers houtkrullen en houtstof. Houtstof is schadelijk voor de gezondheid; het is dus noodzakelijk om ervoor te zorgen dat dit stof niet in uw longen komt. Daarom is het raadzaam om altijd een stofmasker te dragen, en om ervoor te zorgen dat er zo weinig mogelijk stof in de lucht rondzweeft.
Ten slotte willen wij er u op wijzen dat een stuk hout dat aan een relatief hoge snelheid ronddraait, altijd een potentieel gevaar betekent. Het is dus van zeer groot belang om de draaisnelheid aan te passen aan de grootte en de vorm van het hout, dat wil zeggen hoe groter het stuk, hoe kleiner de snelheid.
Fundamentele veiligheidstips bij het houtdraaien:
- start nooit uw draaibank vooraleer uw veiligheidsbril of hoofdscherm, en uw stofmasker op te zetten.
- draag geen loshangende kleren tijdens het draaien.
- kies een lage snelheid om een nieuw stuk op te starten.
- gebruik het juiste werktuig voor elke job. Gebruik bijvoorbeeld nooit een afruwguts of een schuine beitel om een werkstuk uit te hollen.
- wees er zeker van dat het werkstuk correct bevestigd is voor u de machine start.
- raak het werkstuk niet aan voor het helemaal stil staat.
- hou de vloer rond de draaibank vrij van houtkrullen; zij maken de vloer glibberig en zijn bovendien brandbaar.
Houtdraaien is snel aan te leren.
Houtdraaien is een hobby die makkelijk en snel aan te leren is. U kunt dat in uw eentje doen met behulp van een boek of een video, of u kunt opteren voor een of andere instapcursus. Het voordeel van zo’n cursus is dat alles wat vlugger gaat, en dat u een aantal problemen vermijdt in plaats van ze te ondervinden. U leert immers van de ervaring van anderen.
U zult in ieder geval heel gauw merken dat houtdraaien een fascinerende en creatieve bezigheid is waaraan u heel veel plezier kunt beleven, maar waarmee u spijtig genoeg niet rijk zult worden, want: “de enige manier om met houtdraaien een klein fortuin te verdienen is er met een groot fortuin aan beginnen !”
De reden waarom de meeste houtdraaiers verslaafd worden aan hun hobby is dat zij op die manier ongebreideld uiting kunnen geven aan hun creativiteit. Een ruw stuk hout onder uw ogen zien veranderen in een kunstig object geeft een ongelooflijke persoonlijke voldoening. Houtdraaien is een plezier, het mag nooit een karwei worden.
Geniet ervan.
Wat onderscheidt de houtdraaibeitel van een gewone beitel?
Anders dan steekbeitels en sculpteerbeitels bijvoorbeeld worden houtdraaibeitels vandaag de dag niet meer gemaakt in koolstofstaal, maar bijna uitsluitend in HSS-staal. Net zoals koolstofstaal bevat HSS-staal koolstof, maar daarnaast ook diverse metalloïden, waardoor bepaalde eigenschappen zoals elasticiteit, hardheid, en temperatuurvastheid sterk verbeterd worden.
HSS houtdraaibeitels zijn veel harder, zij moeten dus minder vaak geslepen worden, en gaan daardoor veel langer mee. De standtijd van een HSS beitel is ongeveer zes maal zo lang als die van een koolstofstaalbeitel, en dank zij zijn hoge temperatuurbestendigheid is het gevaar voor verbranden van de beitel bij het “droog” slijpen sterk gereduceerd.
De kwaliteit van een houtdraaibeitel hangt af van de productiewijze.
Veruit het grootste deel van de HSS houtdraaibeitels wordt gemaakt in SHEFFIELD, Engeland: ROBERT SORBY, HAMLET, RECORD, CROWN, HENRY TAYLOR, enz. In principe gebruiken al deze fabrikanten hetzelfde basismateriaal namelijk het fameuze M2 HSS staal, maar het finale resultaat, in termen van kwaliteit, wordt bepaald door de manier waarop dat basismateriaal bewerkt wordt tijdens de fabricatie van de beitel.
Het smeden en het harden van HSS staal kan inderdaad op verschillende manieren gebeuren, waarbij de ene manier veel arbeidsintensiever is dan de andere. Dat verklaart meteen ook het relatief grote prijsverschil tussen de verschillende merken.
Wat is echt de beste houtdraaibeitel?
Een paar fabrikanten produceren een beperkt aantal basisbeitels met een nog langere standtijd. ROBERT SORBY bijvoorbeeld maakt de fameuze “Gold” serie, dat zijn beitels in M2 staal maar met een titanium-nitride coating, en HAMLET maakt een aantal beitels in ASP 2030 en in ASP 2060 staal (cobalt staal) waarvan de standtijd drie tot vier maal langer is dan van HSS staal. Verder zijn er ook ‘cryogene’ beitels. De superkoudheid van de cryogene behandeling verandert de moleculaire structuur van het staal en maakt het staal bijgevolg nog veel sterker en slijtvaster.
Houtdraaibeitels bestaan in 2 soorten: de snijdende beitels en de schrapers.
Snijdende beitels hebben altijd een scherpe snijhoek, en dus een lange vouw. De snijhoek kan, volgens de soort beitel, variëren tussen 25° en 45°. Snijdende beitels zijn vormgevers.
Schrapers daarentegen worden bijna uitsluitend gebruikt voor de afwerking van kops hout. Zij hebben een relatief stompe snijhoek (ongeveer 80°). Schrapen is dikwijls een tussenstap tussen het vormgeven (met een guts) en het schuren.
Tot de familie van de schrapers behoren ook de beitels met oriënteerbare snijplaatjes. Deze beitels worden onder andere gebruikt op moeilijk bereikbare (of moeilijk zichtbare) plaatsen, waar het gebruik van snijdende beitels niet meer mogelijk of te gevaarlijk is.
Hoe kiest u de houtdraaibank die bij u past?
Houtdraaibanken worden gemaakt in verschillende materialen en afmetingen, en worden aangeboden aan zeer uiteenlopende prijzen. Dat alles maakt dat het kiezen van een draaibank, vooral de eerste draaibank, niet zo makkelijk is. Uiteraard hangt de keuze van een draaibank in de eerste plaats af van het budget dat u er wil aan besteden, maar het is toch ook belangrijk om vooraf uw eigen specifieke wensen op een rijtje te zetten.
Welke stukken wil u draaien?
Welke stukken wil ik gaan maken, hoe lang, en welke (maximum) diameter? Velen denken direct aan een draailengte van 1 meter, maar eigenlijk speelt 95% van het houtdraaigebeuren zich af binnen de 60 cm.
Welke motor voor uw houtdraaibank?
Een mono-fasige motor (220 V) kan altijd en overal gebruikt worden; een drie-fasige motor daarentegen is veel beter. Hij draait rustiger, wordt veel minder warm, maakt minder geluid; kortom, een drie-fasige motor is veel beter geschikt voor een intensief gebruik.
Moet de draaibank meegenomen worden op verplaatsing ? In dat geval is een drie-fasige motor geen goede oplossing ( behalve in combinatie met een frequentieregelaar).
Daarnaast is het ook belangrijk om weten dat een aantal zaken echt wel bepalend zijn voor de kwaliteit en het gebruikscomfort van de draaibank.
Uw houtdraaibank in gietijzer of staal?
In tegenstelling tot wat men vaak hoort is de discussie over het materiaal waaruit de draaibank bestaat (gietijzer of staal) niet zo belangrijk.
Uiteraard is een stevige constructie een absolute vereiste, maar het is vooral het gewicht van de draaibank die de stabiliteit en het vermogen om trillingen te absorberen bepaalt. Deze trillingen die hoofzakelijk door het werkstuk zelf onstaan - laag-frequente trillingen dus - worden doorgaans niet beter geabsorbeerd door een gietijzeren dan door een stalen constructie.
In dat verband is het onderstel van de draaibank ook zeer belangrijk, zijn gewicht, zijn stabiliteit, instelmogelijkheden..
Instelmogelijkheden voor uw houtdraaibank.
De losse kop, en vooral de beitelsteun moet vlot verplaatst en geklemd kunnen worden. Een excentrische klemming is hier een aanrader.
Kies voor een draaibank met een opnameschroefdraad waarvoor u later zonder problemen hulpstukken zult kunnen aanschaffen. Sommige draaibanken hebben een eigen specifieke schroefdraad, waarvoor dan meestal een adaptor moet gemaakt worden om accessoires te kunnen gebruiken. Zoiets is altijd ten koste van de precisie. Gangbare schroefdraden zijn : M33 x 3.5mm, 1” x 8 TPI, 3/4” x TPI.
Een morse conus in de hoofdas en in de as van de losse kop is een aanrader.
Een doorboorde as, vooral van de losse kop, is handig bij het boren.
Een draaibare vaste kop is comfortabel bij het ijldraaien en vergroot de capaciteit van de draaibank. Uiteraard heeft die capaciteit, lees maximum diameter, ook alles te maken met het vermogen van de motor. Een draaibare vaste kop die tegelijk in het midden van het draaibankbed kan geplaatst worden maakt het geheel nog stabieler, vooral bij het draaien van grote stukken.
Kies de goede snelheid van uw houtdraaibank.
De snelheden waarover een draaibank beschikt zijn van groot belang. Het maakt eigenlijk niet veel uit of er nu 3, 4 of 5 zijn, maar het is wel belangrijk dat de laagste snelheid laag genoeg is (400 t/m max.), en de hoogste hoog genoeg (2000 t/min.).
Het vermogen van de motor is uiteraard ook belangrijk. Het is bepalend voor de capaciteit (max. diameter) van uw draaibank. Bij het vergelijken van vermogens is het belangrijk te weten dat vermogens soms aangeduid worden met P1 (= het opgenomen vermogen) en soms met P2 (= het werkelijk afgegeven vermogen).
Kies de juiste snelheidsregeling van uw houtdraaibank.
De meest gangbare snelheidsregeling is de meertrapsriemschijf met poly-V riemaandrijving. De gewone V-riem wordt bijna niet meer gebruikt, omdat de riem zelf vrij veel trillingen genereert. Sommige draaibanken zijn uitgerust met variabele riemschijven met V-riem. In dat geval kan (moet) de snelheid van de machine met draaiende motor veranderd worden. De snelheidsverandering bij dit systeem is beperkt tot ongeveer 1 op 4 (500 tot 2000 t/m bvb).
Bij de wat grotere machines wordt tegenwoordig steeds meer geopteerd voor een combinatie van een meertraps riemschijf met een electronische frequentieregelaar.
Deze combinatie staat borg voor een constant koppel, ook bij hele lage snelheden, en zorgt bovendien voor een onvergelijkbaar gebruikscomfort. Deze electronische frequentieregelaar is ook hét (enige) middel om een drie-fasige motor op een 220 Volt stopcontact aan te sluiten.
Meenemers, klauwplaten en klauwen: Waarop letten?
De meeste houtdraaibanken worden standaard geleverd met een meenemer (in de vaste kop), en een meedraaiend centerpunt (in de losse kop). Deze basisuitrusting laat toe om tussen de centers te draaien : lampvoeten, tafelpoten, enz.
Bij het draaien van kommen, schotels, doosjes, enz, wordt het werkstuk niet tussen de centers, maar enkel aan de kant van de aandrijfas bevestigd. Dat kan gebeuren door middel van een meeneemplaat (een gewone ronde schijf voorzien van boringen), een schroefmeenemer (een kleine schijf met centrale schroef), of met een klauwplaat of “chuck”.
Klauwplaten voor houtdraaibanken zijn goed vergelijkbaar met klauwplaten voor metaaldraaibanken, zij zijn er trouwens van afgeleid. Het wezenlijke en zeer belangrijke verschil zit hem in de klauwen. De klauwen van deze klauwplaten zijn gemaakt om HOUT te klemmen : zij hebben een veel groter klemoppervlak en ze hebben een totaal andere vorm.
Soms hebben zij een zwaluwstaartprofiel en een gladde afwerking. In dat geval is het belangrijk dat de diameter van het werkstuk zo goed mogelijk overeenstemt met de diameter van de klauwen in die positie waar de omtrek van de klauwen ongeveer een cirkel vormt. Hoe beter het oppervlak van het hout aansluit op het oppervlak van de klauwen, hoe groter de klemkracht is. Bij klauwplaten met gladde klauwen dient de verstelbaarheid van de klauwplaat enkel en alleen om te spannen en te ontspannen; niet om verschillende diameters te kunnen klemmen. Dat is dan ook de reden waarom fabrikanten van dat soort klauwplaten meestal een hele reeks klauwen met verschillende diameters aanbieden.
De klauwen van ONEWAY zijn (aan de binnenkant althans) niet rond en niet glad. Zij hebben een speciaal, gepatenteerd profiel, waardoor het mogelijk is om niet alleen zeer uiteenlopende diameters, maar ook vierkante stukken te klemmen. De klemkracht is in alle gevallen uitstekend.
Klauwplaten worden altijd op de as geschroefd; de inwendige schroefdraad ervan moet dus aangepast zijn (of worden) aan de as van uw houtdraaibank. De meest gangbare schroefdraad in Europa is M33 x 3.5 mm, Din 800. Voor sommige oudere draaibanken moet de schroefdraad in de klauwplaat aangepast worden of moet er een adaptor gemaakt worden.
